Jacob van Maerlant
door Saskia Roselaar

Jacob van Maerlant was een van de belangrijkste Middelnederlandse schrijvers. Helaas is er niet veel over zijn leven bekend: hij werd geboren tussen 1230 en 1240, waarschijnlijk in de buurt van Brugge, en stief rond 1288, of later, in Damme.

_________________________________________________________________________________

Tijdens zijn leven, waarschijnlijk tot c. 1270, was hij koster van de kerk van Maerlant op Oostvoorne, nu deel van de stad Brielle. Zijn bekendste werken zijn de Spiegel Historiael en Der Naturen Bloeme. Zijn vroegste werken waren echter vertalingen van Franse romances en historische werken, bijvoorbeeld de Istorie van Troyen (een vertaling van de Roman de Troie door Benoît de Sainte-Maure). Daarna legde hij zich toe op het schrijven van historische en 'wetenschappelijke' werken.

Van der Naturen Bloeme is een vertaling (eigenlijk meer een bewerking, want de tekst is niet letterlijk vertaald) van De natura rerum, een boek uit het midden van de dertiende eeuw door Thomas van Cantimpré. Het beschrijft allerlei dieren, zowel echte als mythologische, en veel manuscripten bevatten prachtige illustraties. De eerste vier regels luiden: Jacob van merlant die dit dichte / omme te sendene tere ghifte / wil datmen dit boec nome / jn ulaems der naturen bloeme.

Zijn langste werk is de Spiegel Historiael, een berijmde kroniek van de wereldgeschiedenis, die een bewerking was van de Speculum historiale door Vincent van Beauvais. Het werk is opgedragen aan graaf Floris V. Hoewel Jacob ermee begon in 1283, was het nog niet af bij zijn dood. Ook schreef hij religieuze werken, zoals de Rijmbijbel, Die Wrake van Jherusalem en het Leven van St. Franciscus. De Rijmbijbel riep verzet op binnen de leiding van de Rooms-katholieke Kerk, omdat hij in de volkstaal geschreven was, en de Bijbel dus voor grote groepen gelovigen leesbaar werd. De Kerk hield echter liever het verspreiden van religieuze kennis in eigen hand.

Daarnaast schreef Maerlant een enorme reeks kortere werken, zoals drie boeken gebaseerd op de Arthurlegenden en kortere gedichten, zowel over wereldlijke als religieuze onderwerpen. Een van zijn laatste werken is Van den Lande van Oversee, misschien geschreven na de val van Acre in 1291 (hoewel het niet zeker is dat dit werk van Maerlant is), waarin hij oproept tot een nieuwe kruistocht.

Waarschijnlijk was hij ook de schrijver van Van neghen den besten ('Negen besten'). Dit werk beschrijft van de levens van negen historische helden: Hector van Troje, Julius Caesar, Alexander de Grote, Jozua, Koning David, Judas Maccabeus, Koning Arthur, Karel de Grote en Godfried van Bouillon. Het is een van de weinige Middelnederlandse teksten die in de Middeleeuwen door heel Europa verspreid raakten, en had grote invloed op de formulering van de erecode van de West-Europese ridderlijke elite.

Maerlant bleef gedurende de Middeleeuwen beroemd; de Antwerpse dichter Jan van Boendale noemde hem in 1330 'die vader der dietscher dichter algader' ('de vader van alle Dietse dichters').


Bronvermelding
- cf.hum.uva.nl/dsp/ljc/maerlant/
- collecties.meermanno.nl/handschriften/maerlant
- bestiary.ca/prisources/psdetail1632.htm
_________________________________________________________________________________