Hospitaalridders
door Larissa Hageman

De Tempeliers zijn één van de meest obscure ordes die nog steeds een schaduwachtige reputatie hebben. Zij waren echter bij lange na niet de enige orde die een belangrijke rol speelde tijdens de kruistochten. Tegenover hen staat de Orde van de Hospitaalridders, ook wel de Soevereine Militaire Hospitaal Orde van Sint Jan van Jeruzalem, van Rhodos en van Malta, de Orde van Malta of de Orde van St.Johannes genoemd. Dit is een ridderorde die zijn ontstaan in de middeleeuwen had, maar heden ten dage nog steeds bestaat, maar natuurlijk wel in een andere vorm dan toen. Sterker nog, als je online de Nationale Bedrijvengids nakijkt zul je gemakkelijk een vestiging van de Hospitalers in Nederland vinden. Echter, dit artikel zal zich voornamelijk op de geschiedenis van de Hospitalers in de middeleeuwen richten.

_________________________________________________________________________________

Het ontstaan van de Hospitaalridders
Net als bij de Tempeliers ontstond de orde ten tijde van de kruistochten. Het ontstaan gaat, zoals de naam al suggereert, terug op een hospitaal oftewel een ziekenhuis. Het ziekenhuis dat in Jeruzalem lag, was door rijke kooplieden uit Amalfi gesticht in 1023. Het ziekenhuis werd door Benedictijner monniken geleid en was gewijd aan Johannes de Doper, omdat het op de ruïnes van een voormalig klooster van Johannes de Doper lag. Zij vingen vooral pelgrims met allerlei kwaaltjes op.

Na de eerste kruistocht besloten de Benedictijnen om een eigen orde te stichten onder leiding van Gerard Thom. Het was toen nog geen militaire orde. In de eerste instantie legden de monniken een gelofte van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid af. Het doel van de Hospitalers was vooral de bescherming en de medische zorg voor pelgrims die naar het heilige lang trokken. Gerard Thom zorgde ervoor de Hospitalers land en inkomsten kreeg en erkenning door het Vaticaan van Paus Paschalis II in 1113.

De bescherming in de vorm van militaire steun aan pelgrims kwam vooral onder de tweede grootmeester, Raymond du Puy, tot stand. Du Puy reorganiseerde de Orde zodanig dat ridders de bescherming van pelgrims op zich namen, de monniken de (medische) verzorgende taken en de priesters de geestelijke taken. Waar bij de Tempeliers de Cisterciënzer regel de basis was voor de Orde, was bij de Hospitalers de Benedictijner regel van toepassing. Elke kloosterorde heeft zijn eigen regel(s) die hen als kloosterorde apart zet. Het zijn voornamelijk overtuigingsregels, zoals de zorg voor de armen of in het geval van de Hospitalers, de zorg voor de zieken.

De Hospitaler ridders waren op de pelgrimsroutes vooral te herkennen aan een achtpuntig wit kruis op een rode achtergrond. Daarmee waren ze niet te verwarren met de Tempeliers die een rood kruis op een witte achtergrond droegen.


Groei en expansie
De Hospitalers waren al snel een rijzende ster en de orde groeide snel. Zij ontvingen vele donaties en verkregen ook al snel land en goederen door Europa. De Hospitalers waren vooral actief in havensteden en de basis van operaties was de kruisvaardersprovincie Tripoli. Van alle locaties waar de Hospitalers actief waren, zijn de bekendste Hospitaller locaties het Crac des Chevaliers kasteel in Syrië en het kasteel Margrat in Syrië.

Keizer Frederik Barbarossa toonde interesse in de Hospitaalridders en de keizer was verantwoordelijk voor veel van de privileges en rijkdom die de Orde genoot. Ook verkreeg zij veel goederen van pelgrims als dank voor de zorg en opvang.

Alle bezittingen van de Orde in de vorm van land werd verdeeld in linguae ook wel tongen genoemd. Zo was Europa verdeeld in acht linguae. De linguae waren daarop weer in grootprioraten verdeeld die weer in kleinere commanderijen waren verdeeld. Deze deden afdrachten aan de grootmeester van de Orde om zo de Orde te onderhouden.

Toen de Orde van de Tempeliers in 1312 officieel ontbonden werd, kregen de Hospitalers veel van de bezittingen van de Tempeliers. De landerijen werden opgenomen en verdeeld in de acht linguae van de Orde.


Militaire exploitaties
Hoewel de Hospitalers een militaire orde waren, hebben zij zich vooral gericht op het beschermen van pelgrims op de vele routes en de verdediging van Christelijke bezittingen. De Orde nam niet zoals de Tempeliers actief mee aan het bevechten van de moslim strijdkrachten. Primaire bronnen over de tweede kruistocht noemen de Hospitalers nagenoeg niet. Wel is bekend dat zij geld leenden aan de Franse Koning Louis VII om de kruistocht te financieren.

Desondanks waren ridders van de Orde niet geliefd bij de Saraceense strijdkrachten. In het artikel over de Tempeliers stond dat Saladin mild was tegen andere Christelijke ridders, maar gevangen Tempeliers direct liet onthoofden. Dit gold ook voor Hospitaler ridders.


Reorganisatie van de Hospitalers
Door de oprukkende Saraceense strijders onder leiding van Saladin, gingen de Christelijke staten in het heilige land verloren na de val van Akko, Beirut en Shidon. De Hospitalers waren daardoor noodgedwongen meerdere malen te verhuizen om uiteindelijk zich geheel uit het heilige land terug te trekken. Eerst naar Cyprus en later Rhodos. Dit bracht ook veel verandering voor de Orde mee. De Orde werd meer gemilitariseerd en de oorspronkelijke doelstelling van het geven van medische zorg werd daarmee meer naar de achtergrond gedrukt. Op Rhodos waren de Hospitalers voornamelijk bezig met het verdedigen van het eiland tegen piraten uit het oosten en de Ottomanen, die het eiland in wilden nemen. Uiteindelijk was de Orde genoodzaakt zich terug te trekken in 1522 toen de Sultan Suleiman de Grote het eiland binnen viel met een leger van 200.000 man. De Hospitalers werden tijden hun verblijf op Rhodos ook wel de ‘ridders van Rhodos’ genoemd.

Zij kregen van de Spaanse koning Charles V het eiland Malta, Gozo en Tripoli in 1530 en dit zou de uiteindelijke vestingplaats worden van de orde. Zij richtten zich daarbij ook weer op het verdedigen van het eiland tegen piraten en Ottomaanse troepen, waarbij de beroemdste slag het beleg van Malta was.


Conclusie
Met de komst van het protestantisme gingen veel van de bezittingen van de Hospitalers verloren, maar zij wisten hun bestaan voort te zetten tot heden ten dage, door zich aan te passen aan hun omgeving en de omstandigheden. De Orde ging zich weer bezighouden met hun oorspronkelijke doelstelling, het geven van medische zorg. Dit zou zich uiteindelijk ontwikkelen tot humanitair werk in de eenentwintigste eeuw.


Bronvermelding:
- Nicholson, Helen. The Knights Hospitaller. Londen: Boydell & Brewer, 2002
- Sasati. “De orde van de Hospitaalridders of Maltezer Ridders. http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/14770-de-orde-van-de-hospitaalridders-of-maltezer-ridders.html, 2008.
- Wikipedia. “Orde van Malta.” http://nl.wikipedia.org/wiki/Orde_van_Malta, 2009
- Wikipedia “Knights Hospitaller.” http://en.wikipedia.org/wiki/Knights_Hospitaller, 2009.